عنوان مقاله : چرا قیمت بعضی از پلاستیک ها ارزان و برخی دیگر گران هستند؟

خلاصه مقاله :

برخی پلاستیک­ها در بازار به­ صورت گرانول یا پرک بازیافتی و یا به شکل مواد نو پتروشیمی با قیمت بالاتری نسبت به سایر مواد مشابه خرید و فروش می شوند. پاسخ این سوال به کاربرد این مواد ارتباط مستقیم دارد.

شرح مقاله :

پلاستیک­ها از نظر کاربرد به سه گروه تقسیم می شوند:

• پلاستیک­های دارای مصارف
•  عمومی پلاستک­های مهندسی  
• پلاستیک­های فوق مهندسی

پلاستیک های دارای مصارف عمومی

پلاستیک­های دارای مصارف عمومی پلاستیک­هایی هستند که در بسته بندی و مصارف اولیه استفاده می­شوند و از آن­ها انتظار خواص ویژه­ای نظیر خواص مکانیکی بالا نظیر مقاومت در برابر ضربه بالا و پایداری حرارتی زیاد نداریم، نظیر فیلم­های بسته بندی که از جنس پلی اتیلن سبک هستند.

ظروف بادی و شوینده­ها که از جنس پلی­ اتیلن سنگین و یا ظروف بسته بندی لبنی که از جنس پلی پروپیلن هستند و یا پلی استایرن مقاوم در برابر ضربه که معروف به های­ ایمپکت می­باشند، بطری­های نوشیدنی برخی را از پلی اتیلن و بعضی دیگر را از پلی پروپیلن می سازند.

به این کاربردها کفپوش­های تهیه شده از جنس پی وی سی و در و پنجره­های از جنس     پی وی سی و یا لوله ­های به کاررفته برای آبیاری از جنس پلی ­اتیلن را نیز می توان افزود.

البته در بین این مواد نیز مواردی هستند که به دلیل برخورداری از خواصّ بهتر قیمت بالاتری دارند. برای مثال پلی­ پروپیلن کوپلیمرازخواص بهتری نسبت به هموپلیمر دارد بنابراین ارزش بیشتری دارد.

شاهد این موضوع  پلی پروپیلن کوپلیمرمعروف به R60 ,R40 است که به دلیل خواص بهتر فیزیکی و مکانیکی نظیر مقاومت در برابر ضربه بالاتر و شفافیت بیشتر گرانتر از سایر گریدهای این پلیمر در بازار داخل خرید و فروش می شود. این تفاوت خواص به دلیل نوع و شرایط پلیمریزاسیون این مواد است.

بنابراین انواع پلی­ اتیلن,پلی­ پروپیلن, پلی­ استایرن یا کریستال و های­ ایمپکت و پی وی سی

همه از دسته پلاستیک­های با کاربرد عمومی، مگر با استثنائاتی هستند .

آیا ممکن است قیمت پلیمرهای با کاربرد عمومی به اندازه مهندسی باشد؟

بله، اگر نوع و شرایط پلیمریزاسیون از قبیل دما و فشار و حضور کاتالیست تغییر کند می توان در پتروشیمی­ ها از پلاستیک­های با پایه عمومی پلیمرهایی با کاربرد خاص تولید کرد، پلی­اتیلن با جرم مولکولی بسیار بالا(UHMWPE)  پلاستیکی با کاربرد ویژه است که در پروتز استخوان ران در زمان شکستگی، با عمل جراحی جایگزین مفصل و عضو آسیب دیده می گردد.

هرچه این خواص ویژه باشند قیمت پلاستیک افزایش بیشتری می­ یابد، البته در روشی دیگر امکان بهبود نسبی وجود دارد و آن استفاده از علم آمیزه سازی و افزودن یکسری از افزودنی­ها به پلیمرهای پایه است برای مثال افزودن الیاف شیشه به پلیمر پایه پلی­ پروپیلن است.

پلاستیک­های مهندسی

پلاستیک­های مهندسی به گروهی از پلاستیک­ها گفته می­شود که خواص مکانیکی نظیر استحکام، مدول کششی و مقاومت حراراتی بالاتری از پلاستیک­های معمولی دارند و معمولاً دارای کاربردهای ویژه می ­باشند.

تعداد و نوع پلاستیک­های گرمانرم این گروه از تعداد و انوع پلاستیک­های گرمانرم آن­ها  بیشتر است،نظیر نایلون۶، نایلون۶۶، تفلن ABS, PC, PET, و غیره.

پلاستیک­های مهندسی در صنایع هوافضا، خودرو، پزشکی و ساختمان مصارف بسیاری دارند و در موارد زیادی نیز جایگزین قطعات فلزات می گردند.

چند کاربرد پلاستیک های مهندسی :ABS برای سرعت­گیر ماشین­ها، داشبورد و قطعات لوگو، پلی­کربنات برای کلاه­های ایمنی و پلی­ آمید برای اسکی و لباس­های اسکی.

در واقع پلاستیک­های مهندسی کمتر از پلاستیک­های عمومی مصرف می­شوند، ولی به دلیل قیمت بالاتر،ارزش افزوده­ی بیشتری دارند و برای مثال در بازار جهانی پلاستیک­های مهندسی در سال ۲۰۱۱ به میزان ۵۴٫۲ میلیارد دلار معامله شده است و پیش بینی می­ شود تا سال ۲۰۱۷ این مقدار به ۷۶٫۸ میلیارد دلار برسد.

پلاستیک های فوق مهندسی:

پلاستیک­های فوق مهندسی دارای کاربردهای کاملا خاص و ویژه هستند استحکام کششی بالاتر حتی در دمای بالا، پایداری حرارتی و مقاومت شیمیایی بیشتری دارند، نظیر       پلی­ اترهای آروماتیک، پلی­ سولفون­ها، پلی اترکتون­ها پلی ­سولفیدها متعلق به پلاستیک­های با کارایی بالا هستند که در صنایع موشکی، هواپیماسازی و یا پزشکی استفاده می­ شوند و  برای مدت کوتاه حتی دمای ۷۰۰ درجه سانتیگراد را نیز می­ توانند تحمل نمایند.

مهمترین تفاوت پلاستیک­های دارای مصارف عمومی، مهندسی و فوق مهندسی در خواصّ مکانیکی و تحمل دما است.

این تفاوت از لحاظ دمایی در شکل بالا نشان داده شده است.

در ایران چه مواد پلیمری تولید می شوند؟

در ایران بیشتر پلاستیک­های عمومی و چند پلاستیک مهندسی نظیر پلی­ اتیلن ترفتالات و ABS  را پتروشیمی ­ها تولید می­نمایند.

پتروشیمی بندر امام، اراک، آریاساسول، جم و شازند پلاستیک­های عمومی و شهید تندگویان ، تبریز و قائد بصیر پلیمرهای مصارف عمومی و بخشی از پلاستیک­های مهندسی نظیر پت و ABS  را تولید می­ کنند.

در صنعت بازیافت بیشتر کدام مواد بازیافت می­ شوند؟

در صنعت بازیافت، پلاستیک­هایی که در بسته ­بندی استفاده می­شوند بیشتر مورد استفاده قرار می­گیرند چون مقدار آن­ها بیشتر ازپلاستیک های مهندسی است، نظیر فیلم­های بسته بندی، بطری­ها، ظروف  یک­بار مصرف، لوله­ ها و ورق­های پلاستیکی و غیره.

پلاستیک­های مهندسی نیز بازیافت می­ شوند نظیر سی دی­ ها که از جنس پلی­ کربنات هستند و یا قطعات الکترونیکی از جنس ABS از قیمت بالاتری برخوردارند، البته تهیه آن­ها مشکل­ تر از پلاستیک­های عمومی است ضمن آن­که مقدار آن­ها نیز کمتر می­ باشد.

منابع:

1.      کتاب آشنایی با دانش پلیمرها، تالیف مهندس نعمتی
2.     مجله ­ی High performance and engineering plastics magazine